Gerard Monté, 19 september 2002
Prins Bernhardstraat 4-6 : Het Muziekcentrum
bouwjaar: 1823
verbouwing en uitbreiding: 1886
oorspronkelijke functie: synagoge
restauratie: 1995
beschermd: rijksmonument
Archief
Losse stukken en kleine collecties, 1533-1994NL-HtSA Archiefnummer 1021
|  |
Erfgoed 's-Hertogenbosch
Hagemans
Het Muziekcentrum
door Wim Hagemans|
Henri Broeren (1957) kan geen muziekzaal in Nederland bedenken waar hij liever zou willen werken.
In het Muziekcentrum 's-Hertogenbosch klopt alles. "Hier wordt de geschiedenis belichaamd in het heden. Het gebouw leeft, en tegelijkertijd wordt het verleden behouden. Bovendien ken ik geen mooier gebouw waar muziek gemaakt wordt." De in 1823 gebouwde joodse synagoge aan de Prins Bernhardstraat in Den Bosch is vanaf 1995 gerestaureerd in opdracht van de naar de grondlegger genoemde Stichting Bernardus Hartogensis. Gerestaureerd, niet `omgebouwd' voor de nieuwe bestemming muziekcentrum. "Dat geeft zijn beperkingen, maar aan de andere kant heeft de zaal nu een chique, voorname uitstraling, terwijl alle presentaties informeel zijn. Die combinatie maakt het aantrekkelijk voor een publiek, groot of klein. Als ik weinig mensen verwacht zet ik tafeltjes neer, het licht zakt vanuit het plafond omlaag, en er is een intieme sfeer. Je hebt nooit het idee dat je in een te grote ruimte zit." Voor Broeren is het gebouw meer muziekzaal dan voormalige synagoge. "De voorgeschiedenis benadruk ik niet al te expliciet, anders blijft dit te veel een joodse plek." Aan de bezoeker dringt de historie zich vanzelf wel op. Ook Broeren proeft de beladenheid van het gebouw. "Dat zou ik niet hebben in een rooms-katholieke kerk die door leegloop noodgedwongen een andere bestemming heeft gekregen. Hier gaat het om een gebouw voor mensen van wie de meesten in de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht. Het is belangrijk deze plek in ere te houden." De joodse gemeenschap in Den Bosch en directe omgeving telde vóór de oorlog ongeveer 450 personen. Van hen kwamen 303 om. Hun namen staan op een gedenkschrift in de foyer van het huidige muziekcentrum. Een aantal anderen is na de oorlog uit Den Bosch verhuisd of er niet meer teruggekeerd. SoberheidNaast en gedeeltelijk vóór de gerestaureerde synagoge is een nieuwe foyer gebouwd. Op de verdieping is een kleine joodse gebedsruimte, met een eigen ingang. Vanuit de foyer kijkt de bezoeker door een glazen wand naar buiten, naar de opengelegde Binnendieze, maar vooral naar het gebouw waar hij zo dadelijk binnengaat. De synagoge staat bij wijze van spreken met één been in de foyer. Henri Broeren: "Mij spreekt de soberheid van de buitenkant aan, en de rustige ligging in de stad. Je verwacht niets. Nieuwe bezoekers van concerten staan iedere keer weer voor een verrassing."Tegenover de deur die nu als ingang van de concertzaal dient, hangt een abstract schilderstuk van Eli Content. Drie donkere vlakken en kleurige woeste penseelstreken. 'Zonder titel' heet het. "Maar ik zie in die donkere stukken barakken, daarboven stel ik me Hebreeuwse tekens voor, en vuur. Ik vind het een mooi ding." Het podium in de zaal is gebouwd rond de Arke, de bruinrode kast waarin de gebedsrollen werden bewaard. | 51 |
Op het vroegere 'vrouwen-balkon' staan nog enkele bankjes uit de synagoge en een achtarmige Chanoeka-kandelaar. "Ik heb weleens joodse muzikanten uit de Verenigde Staten gehad die dachten: 'Oh jee, kan ik hier op de sabbat wel spelen?' Want dat zou in een synagoge niet kunnen. Een keer ging er een kijken of er soms nog gebedsrollen in de Arke lagen, want in dat geval is het gebouw nog een gebedsruimte. Over het algemeen vinden joodse bezoekers het wel prachtig dat deze ruimte zo opnieuw wordt gebruikt. Ik heb hier ook wel eens oud-Bosschenaren uit Israël huilend binnen gehad, die het gebouw nog kenden als synagoge. Ik houd rekening met een aantal joodse feestdagen. Dan hebben wij geen uitvoeringen. Ik wil mensen niet voor het hoofd stoten."Elk kuchjeBroeren neemt voor lief dat in het gerestaureerde gebouw niets aan de wand mag worden opgehangen, dat er eigenlijk te weinig lichtapparatuur kon worden geïnstalleerd, en dat de aanwezigheid van de Arke de mogelijkheden van het podium beperkt. "Aan de andere kant heb je nu een bijna koninklijke zaal. En een geweldige akoestiek. Je hoort hier elk kuchje, waardoor iedereen vanzelf stil is. Dat komt de muziek enorm ten goede. In een nieuw gebouw is het altijd een probleem om die goed te krijgen. Hier kregen we de akoestiek cadeau." | 52 |
Bossche Pracht 2 (50-53)
Artikelen
| 1998 |
Chris KlaassensGeschiedenis Bossche joden en Bossche synagoge tot 1907 beschrevenBrabants Dagblad, donderdag 10 december 1998 |
|
| 2001 |
Jac.J. LuyckxMuziekcentrum voorbeeldpodiumBossche Bladen 1 (2001) 11-13 |
|
| 2002 |
Wim HagemansHet MuziekcentrumBossche Pracht 2 (2002) 50-53 |
|
| 2008 |
Rianneke Huibers'Toonzaal uit dood opgestaan'Brabants Dagblad, woensdag 29 oktober 2008 |
Adresboeken
Prins Bernhardstraat 46
Maire Verheyenstraat 4 (1942)
| 1943 | J.E.G.M. van Bokhoven (ass.-accountant) |
Prins Bernhardstraat 4 (1944)
| 2005 | De Toonzaal |
Bossche Encyclopedie |